Svakog decembra ljudi u širom sveta u svoje domove donose jelku i ukrašavaju je lampicama, kuglicama i ukrasnim trakama.

Zimzelene grane jelke od davnina su glavni novogodišnji ukras. Bile su deo paganskih proslava zimskog solsticija, a na zimskim festivalima bile su obavezne još od antičkih vremena, i označavale su pobedu života i svetlosti nad smrću i tamom.

Teško je tačno odrediti kada i gde su se ovi paganski rituali pretvorili u običaj kakav danas poznajemo: nekoliko zemalja tvrdi da su mesto rođenja novogodišnje jelke, a najverovatnije je da vodi poreklo iz nekog regiona bogatog zimzelenim šumama u severnoj Evropi.

Novogodišnja jelka je poreklom iz Nemačke?
Iako se za titulu zemlje u kojoj je okićena prva novogodišnja jelka bore i Estonija i Letonija, najverovatniji dom kraljice Nove godine, ovakve kakavu danas poznajemo, je region Alzas, u današnjoj Francuskoj, međutim, u XVI veku, kada se novogodišnja jelka pojavila, to je bila nemačka teritorija. Istorijski zapisi kažu da je novogodišnja jelka podignuta u katedrali u Strazburu 1539. godine — a da je običaj postao toliko popularan u čitavom regionu da je grad Frajburg uoči Božića 1554. godine morao da zabrani seču drveća.

Narodna predanja nude različita objašnjenja kada je reč o simbolici jelke. Neka sugerišu da je inspirisana rajskim drvetom, simbolom Rajskog vrta koji se pojavljuje u srednjovekovnoj predstavi o Adamu i Evi. Drugi smatraju da je jelka koja se kiti za Božić i Novu godinu, evoluirala od božićnih piramida, drevnih konstrukcija ukrašenih zimzelenim granama. Iako nijednu od ovih teorija stručnjaci nisu potvrdili, tradicija nemačkih porodica polako je evoluirala tokom vekova.

Nemački emigranti su ovu tradiciju nosili sa sobom u druge zemlje, a do XVIII veka, jelke su kićene širom Evrope.

Božićna jelka u Ujedinjenom Kraljevstvu
Smatra se da je kraljica Šarlota — princeza nemačkog vojvodstva koja se udala za kralja Džordža III sredinom XVIII veka — unela prvu božićnu jelku na kraljevski dvor. Ali jedna druga britanska kraljica je učinila jelku ikonom kakva je danas.

Kaljica Viktorija i princ Albert su 1848. godine zaokupili maštu poštovalaca kraljevske porodice širom sveta kada je Ilustrejted London Njuz objavio ilustraciju njihove porodice okupljene oko okićene jelke. Kraljica Viktorija bila je uzor svog vremena, pa je običaj postao veoma popularan.

Kićenje jelke u Sjedinjenim Državama
Nemačka tradicija ukrašavanja jelke je u Sjedinjene Države stigla verovatno krajem XVIII veka, kada su se hesenske trupe pridružile Britancima u Američkom revolucionarnom ratu. Nemci su doneli svoju tradiciju koja je postala fascinacija za Amerikance.

Većina američkih porodica je prihvatila običaj nakon 1850. godine, kada je časopis “Godis Lejdis Buk” iz Filadelfije ponovo objavio božićnu scenu kraljevske porodice.

Jelka od starog metala na Antarktiku
Iako na Južnom polu nema drveća, čak je i Antarktiku postojala tradicija kićenja jekle. Članovi posade američke mornarice su 1946. godine na Antarktiku proslavili Božić tako što su za jarbol vezali kanadsku smreku.

Više od pola veka kasnije, istraživači na Polarnoj stanici Amundsen-Skot napravili su konstrukciju od starog metala i ukrasili je. Tradicija se održavala neko vreme, međutim, kićenje jelke od starog gvožđa više nije deo novogodišnjih proslava na antarktičkoj istraživačkoj stanici.

Božićni brodovi Grčke
U Grčkoj su ljudi nekada, u čast Svetog Nikole, zaštitnika mornara, ukrašavali božićne čamce. Porodice su postavljale drvene brodiće u svoje domove u znak zahvalnosti za bezbedan povratak članova njihovih porodica sa mora. Osvetljeni čamci su zauzimali počasno mesto i na javnim trgovima gradova.

Božićni čamac je vremenom zamenila jelka, mada se običaj ukrašavanja brodića i dalje poštuje u pojedinim manjim ostrvskim zajednicama.

Pljačkanje jelke u Skandinaviji
Od XVII veka, u skandinavskim porodicama jedan dan tokom novogodišnjih praznika bio je posvećen “pljačkanju novogodišnje jelke”. To je bio 13. januar, Dan Svetog Knuta, skandinavskog kralja koji je vladao u XI veku.

Na Dan Svetog Knuta, porodice bi na jelku kačile kolačiće i druge poslastice, a onda bi deca krenula u “napad i pljačku”. Kada se jelka raskiti, porodice su je uz pesmu iznosile iz doma, ili, kao u Norveškoj, bacale u kamin.

Tradicija poštovana na Dan Svetog Knuta danas je izbledela, ali živi u tradicionalnim pesmama i pričama.

Kako vi kitite novogodišnju jelku?

preuzeto: Nacionalna geografija, foto: Pexels